ΟΙ ΜΑΡΩΝΙΤΕΣ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ

Αυτή η ιστορική αναδρομή θα καλύψει τις διάφορες μεταναστεύσεις και μετακινήσεις των Κυπρίων Μαρωνιτών από τα εδάφη της Μεγάλης Συρίας και ιδιαίτερα του σημερινού Λιβάνου προς την Κύπρο από τις αρχές του όγδοου αιώνα και θα καλύψει τις γνωστές φάσεις της Ιστορίας τους όπως αυτές παρατείθενται σε διαθέσιμα ιστορικά ντοκουμέντα μέχρι και τη σημερινή δύσκολη φάση που θέτει σε άμεσο κίνδυνο αυτή καθ’ αυτή την επιβίωση τους ως Κοινότητα.

Η πρώτη ιστορικά καταγραμμένη έξοδος Μαρωνιτών προς την Κύπρο έλαβε χώρα κατά τον όγδοο αιώνα με την φυγή των Μαρωνιτών από τις πεδιάδες τις Μεγάλης Συρίας προς το όρος Λίβανο. Η δεύτερη συνέπεσε με την καταστροφή του Μοναστηριού του Αγίου Μάρωνα στις όχθες του ποταμού Ορόντη προς το τέλος του δέκατου αιώνα. Η τρίτη μαζική μετανάστευση Μαρωνιτών προς το νησί τοποθετείται στις αρχές της δυναστείας των Λουζινιανών προς το τέλος του δωδέκατου αιώνα. Η τέταρτη διαμετακόμιση έχει τεθεί σε πολύ σοβαρό κίνδυνο λόγω της ήττας των Σταυροφόρων στην Τρίπολη του σημερινού Λιβάνου προς το τέλος του δέκατου τρίτου αιώνα.

Η ιστορική αυτή αναδρομή με χρήση ιστορικών ντοκουμέντων θα ασχοληθεί αναλυτικά και με όλα τα σημαντικά ιστορικά στάδια της Ιστορίας των Κυπρίων Μαρωνιτών από τους Λουζινιανούς, τους Λατίνους, τους Οθωμανούς τους Βρετανούς μέχρι και την σημερινή εποχή της προσφυγιάς και της διασποράς ακολουθώντας την όλη πορεία της Κοινότητας από την ακμή στην παρακμή και τον άμεσα πια διαφαινόμενο κίνδυνο, αν συνεχίσουμε να παραμένουμε απαθείς, της ολοκληρωτικής αφομοίωσης της θρησκευτικής αυτής σήμερα μειονότητας, πού κάποτε αποτελούσε την δεύτερη σε μέγεθος Κυπριακή Κοινότητα,με το σύνοικο Ελληνοκυπριακό Χριστιανικό στοιχείο. Ένας πανάρχαιος πολιτισμός που ρίζωσε αιώνες σε αυτά τα χώματα κινδυνεύει πλέον σοβαρά να μπεί στα χρονοντούλαπα της Ιστορίας.

Σύμφωνα με τις «Πράξεις των Αποστόλων» η πρώτη αποστολική αποστολή στην Νήσο Κύπρο έλαβε χώρα γύρω στο 44 ΜΧ μέσω των Αποστόλων Παύλου και Βαρνάβα που ήταν Κύπριος (Πράξεις των Αποστόλων IV, 36; Act XI, 20; Act. XI, 19; Act XIII, 4 και Act XII, 5-12). Ως γνωστό ο Απόστολος Βαρνάβας μαρτύρησε στην Κύπρο όπου και βρίσκεται και ο τάφος του (Palmieri 1905: col. 2425).

Στην Κύπρο ανθούσε ο Χριστιανισμός μέχρι και το 632 πού άρχισαν η Οθωμανικές επιδρομές με την εισβολή στο νησί του Χαλίφη Αμπού Μπάκρ που την ακολούθησε στη συνέχεια και άλλη εισβολή του Χαλίφη Μοαβιά το 647. Τον ένατο αιώνα τα στρατεύματα του Χαρούν Αλ Ρασίντ λεηλάτησαν το νησί διαπράττοντας ακατονόμαστα έκτροπα και βανδαλισμούς, καταστρέφοντας εκκλησίες και μοναστήρια (ibid. 1905: col. 2432, Mc Guire 1967: 568).

Τον δέκατο αιώνα όμως με τον ερχομό στο νησί των Βυζαντινών ο Χριστιανισμός άνθισε και πάλι στο νησί .Οι Βυζαντινοί όμως , άσχετα με την ιστορία που μας μάθανε και που εκθειάζει μόνο τις αρετές τους, μέσω κυρίως κακής διοίκησης και βίας εξέθεσαν ολόκληρο τον Κυπριακό πληθυσμό σε ανείπωτες κακουχίες (Palmieri 1905: col 2434, Mc Guire 1967: 568) και με αυτόν τον τρόπο προετοίμασαν τον δρόμο για την Λατινική κατοχή την οποία οι όλοι οι Κύπριοι δέχτηκαν σαν λύτρωση.

Η Κύπρος περιήλθε στα χέρια των Λατίνων το 1191 με την αποβίβαση στο νησί του Ριχάρδου του Λεοντόκαρδου που ήταν καθ’ οδό προς τους Αγίους Τόπους και ο οποίος την πήρε από τον Διοικητή Ισάακιο Κομνηνό. Το νησί στη συνέχεια πουλήθηκε στον Γκάι Λουζινιανό τιτλούχο Βασιλιά των Ιεροσολύμων.

Η δυναστεία των Δυτικών χωρών διήρκεσε τέσσερεις ολόκληρους αιώνες με τους Λουζινιανούς (1192-1489) και τους Βενετούς (1489-1571). Αυτή η περίοδος χαρακτηρίστηκε από βία και ένταση μεταξύ των Ελλήνων του νησιού και των Λατίνων καθώς και από τις εσωτερικές διαμάχες, κατάχρηση εξουσίας και διαφθορά που χαρακτήριζαν το Δυτικό φεουδαρχικό σύστημα που υιοθέτησαν οι κατακτητές (ibid. 1905: cols. 2433-2442, 2461-2462; ibid. 1967: 568-569).

Η Κύπρος περιήλθε υπό την κατοχή των Οθωμανών το1571. Από αυτή τη χρονική στιγμή και μέχρι το έτος 878 που η Κύπρος περιήλθε υπό την κατοχή των Βρετανών, η Ιστορία της Κύπρου διάνυσε μια περίοδο που την χαρακτηρίζουν αδιάκοπες εσωτερικές μάχες επικράτησης, καταπίεσης και διωγμών και βαριών φορολογιών του ενδογενή (Cirilli 1898: 14-18, Palmieri 1905: cols. 2442-2443).

Η Βρετανία παίρνει την Κύπρο αρχικά με ενοίκιο ως πληρωμή για την βοήθεια που προσφέρει στην Τουρκία στον πόλεμο της κατά της Ρωσσίας. Στη συνέχεια όμως και μετά την στάση που τηρεί η Τουρκία κατά τη διάρκεια του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου όπου συμμάχησε με τους Γερμανούς η Βρετανία αποικιοκρατεί την Κύπρο και παραμένει ως αποικιοκρατική πλέον δύναμη μέχρι που με τον Απελευθερωτικό Αγώνα της ΕΟΚΑ και με τις Συνθήκες Ζυρίχης-Λονδίνου το 1960 η Κύπρος ανακυρίσεται σε ανεξάρτητο κράτος.Η Βρετανική κατοχή χαρακτηρίζεται από ταραχές και βία και προσπάθειες αποτίναξης του αποικιοκρατικού ζυγού και ένταση μεταξύ των δύο μεγαλύτερων κοινοτήτων της Ελληνοκυπριακής και της Τουρκοκυπριακής. Η Μαρωνιτική Κοινότητα με ομόφωνη απόφαση σε Δημοψήφισμα αποφασίζει να ενταχθεί πολιτικά στην Ελ»ηνοκυπριακή Κοινότητα. Την ίδια απόφαση πήραν και οι δύο άλ»ες μικρότερες θρησκευτικές ομάδες των Αρμενίων και των Λατίνων με αποτέλεσμα συνταγματικά να παραμένουν μόνο δύο Κοινότητες στο νησί η Ελ»ηνοκυπριακή και η Τουρκοκυπριακή η οποίες και διαμοιράστηκαν την διοίκηση της νεοσύστατης Κυπριακής Δημοκρατίας με πρώτο Πρόεδρο τον Αρχιεπίσκοπο Μακάριο Γ’

Ο συνεταιρισμός αυτός όμως δεν διάρκεσε για πολύ αφού το 1963 με αφορμή τις 13 συνταγματικές αλ»αγές που εισηγήθηκε ο Πρόεδρος Μακάριος ξεσπούν κοινοτικές ταραχές που οδηγούν σε συγκρούσεις και βομβαρδισμούς από την Τουρκική αεροπορία που τερματίζονται μετά από παρέμβαση της Ρωσίας αλ»ά αποκρίνουν όμως την Τουρκοκυπριακή Κοινότητα από τον συνετισμό που επιτεύχθηκε το 1960.

Ακολουθεί μια περίοδος έντασης με τον Μακάριο να απομακρύνεται από τον στόχο της Ένωσης που ήταν και ο πρωταρχικός σκοπός του αγώνα της ΕΟΚΑ για χάρη μιας ανεξάρτητης Κύπρου. Αυτό τον φέρνει σε σύγκρουση με την στρατιωτική ηγεσία της Ελ»άδας που έρχεται στην εξουσία το 1967 μετά από πραξικόπημα.

Η στρατιωτική χούντα κορυφώνει την ένταση στην Κύπρο με την δημιουργία παρακρατικών οργανώσεων όπως την ΕΟΚΑ Β’ η οποία και συμμετέχει στο Πραξικόπημα της 15^ης Ιουλίου του 1974 που στη συνέχεια αποτελεί την αφορμή για παρέμβαση των Τουρκικών Ενόπλων Δυνάμεων. Με πρόφαση την προστασία της Τουρκοκυπριακής Κοινότητα και υπό την επωνυμία «Αττίλας» η επιχείρηση αυτή θέτει με σχετική ευκολία λόγω έλλειψης σημαντικής αντίστασης υπό στρατιωτική κατοχή το 33% του Κυπριακού εδάφους ξεσπιτώνοντας 200,000 κατοίκους του Βόρειου τμήματος του νησιού αλ»ά δυστυχώς προκαλώντας την ολοκληρωτική σχεδόν προσφυγοποίηση του Μαρωνιτικού πληθυσμού αφού όλα τα Μαρωνίτικα χωριά πέφτουν στα χέρια του κατακτητή. Στον Κορμακίτη και σε μικρότερο βαθμό στην Καρπάσια και τον Ασώματο παραμένει αριθμός κατοίκων που θεωρούνται πια ως εγκλωβισμένοι.

Οι Μαρωνίτες όπως είδαμε και στην «Εισαγωγή» έφθασαν στην Κύπρο από τα μέρη της Μεγάλης Συρίας και της Αντιόχειας σε τέσÃερεις μεγάλες μεταναστεύÃεις που χρονολογούνται ανάμεσα στον όγδοο και δέκατο τρίτο αιώνες.

Σύμφωνα με την παράδοση το πρώτο κύμα Μαρωνιτών κατέφθασε στην Κύπρο ταυτόχρονα με την μετανάÃτευÃη των Μαρωνιτών στα μέρη του σημερινού Λιβάνου τον όγδοο αιώνα (Cirilli 189: 5). Αυτή η πρώτη έξοδος προκλήθηκε κυρίως από την ΙÃλαμική κατάκτηση της περιοχής και τις ταραχές που προέκυψαν μεταξύ των ΧριÃτιανών Ιακωβίνων και των Βυζαντινών από τη μια και των Μαρωνιτών από την άλλη που προκάλεσαν στους τελευταίους αρκετές απώλειες (Dib 1971: 51-52).

Το δεύτερο μεγάλο κύμα προς το νησί ακολούθησε την καταστροφή του μοναστηριού του Αγίου Μάρωνα στις όχθες του ποταμού Ορόντη στην Απάμεια της Συρίας το 938 Μ.Χ. που είχε σαν αποτέλεσμα και την μεταφορά της Πατριαρχικής κατοικίας στο όρος Λίβανο (Dib 1971: 52-53; Assamarani 1979: 17). Για τις δύο πρώτες μεταναστεύÃεις Μαρωνιτών στο νησί δεν υπάρχουν περισÃότερες ιÃτορικές αναφορές.

Η τρίτη μεγάλη μετανάστευση Μαρωνιτών προς την Κύπρο ακολουθεί την αγορά της νήσου από τους Λουζινιανούς προς το τέλος του δωδέκατου αιώνα (Cirilli 1898: 6) ενώ η τέταρτη και τελευταία για την οποία έχουμε ιÃτορικά στοιχεία ακολουθεί την ήττα των Σταυροφόρων στην Τρίπολη του σημερινού Λιβάνου και τους Αγίους Τόπους (Dib 1971: 65, 77).

τσ ανών Ιακωβίνων και των Βυζαντινών από τη μια και των Μαρωνιτών από την άλλη που προκάλεσαν στους τελευταίους αρκετές απώλειες (Dib 1971: 51-52).

Το δεύτερο μεγάλο κύμα προς το νησί ακολούθησε την καταστροφή του μοναστηριού του Αγίου Μάρωνα στις όχθες του ποταμού Ορόντη στην Απάμεια της Συρίας το 938 Μ.Χ. που είχε σαν αποτέλεσμα και την μεταφορά της Πατριαρχικής κατοικίας στο όρος Λίβανο (Dib 1971: 52-53; Assamarani 1979: 17). Για τις δύο πρώτες μεταναστεύÃεις Μαρωνιτών στο νησί δεν υπάρχουν περισÃότερες ιÃτορικές αναφορές.

Η τρίτη μεγάλη μετανάστευση Μαρωνιτών προς την Κύπρο ακολουθεί την αγορά της νήσου από τους Λουζινιανούς προς το τέλος του δωδέκατου αιώνα (Cirilli 1898: 6) ενώ η τέταρτη και τελευταία για την οποία έχουμε ιÃτορικά στοιχεία ακολουθεί την ήττα των Σταυροφόρων στην Τρίπολη του σημερινού Λιβάνου και τους Αγίους Τόπους (Dib 1971: 65, 77).

ΙÃτορικά ντοκουμέντα πιστοποιούν το γεγονός ότι η Μαρωνιτική Κοινότητα της Κύπρου ήταν ενεργός και πριν το 1192 Μ.Χ. Τα πιο πάνω χειρόγραφο που είναι γραμμένο στη Συριακή και χρονολογείται γύρω στο δωδέκατο αιώνα θεωρείται το αρχαιότερο που έχει ανευρεθεί μέχρι σήμερα (Vat. Syr. 118 f° 262 r Βιβλιοθήκη Βατικανού) μεταφράζεται ως ακολούθως:

«Εγώ, ο ταπεινός Συμεών, μοναχός κατά όνομα μοναχός, έγραψα αυτές τις γραμμές σε αυτό το βιβλίο, ενώπιον του Αγίου Πατρός Πέτρου, Πατριάρχη των Μαρωνιτών, ο οποίος διαμένει στο Μοναστήρι Της Παναγίας του Μαϊφούκ , στην Κοιλάδα Ελίτζε στο Πατρούν όταν με εξουσιοδότησε να προεδρεύσω του Μοναστηριού του Αγίου Ιωάνννη του Κουτσοβέντη στη Νήσο Κύπρο κατά την εποχή των Μοναχών που διέμεναν στο Μοναστήρι του Αγίου Ιωάννη. Τα ονόματα τους είναι: Δαυίδ μοναχός; Μωυσής ιερέας, Ιωσήφ μοναχός και μάγειρας και Δανιήλ μοναχός. Αυτοί είναι μοναχοί και υπηρετούν τον Κύριο. Η χρονολογία 1432 κατά τους Έλληνες, 1121/1122 ΜΧ, 12^η Ιουνίου. Η Δόξα εις τον Κύριο. Αμήν.» (Leroy 1964: 235).